Xs4all verkocht zichzelf, maar niet zijn principes Een van de eerste internetaanbieders van Nederland bestaat deze week tien jaar. Het ooit rebelse Xs4all - uit te spreken als access for all; internettoegang voor iedereen - begon als de hobby van een stel enthousiaste hackers, maar groeide uit tot een van de grootste providers van ons land. Onder de - omstreden - vlag van KPN, dat wel. Tien jaar webhistorie, volgens de vier oprichters. SLADJANA LABOVIC | |
Tien jaar Xs4all-geschiedenis, en er is eigenlijk maar één mijlpaal waar
iedereen het nog over heeft: de verkoop van het voormalige
hackersbolwerk, de pionier op het gebied van internettoeggang voor de
massa, aan aartsvijand KPN in 1997. Hetzelfde bedrijf dat, nog als PTT,
het doelwit was van de computerkraakpogingen en schimpscheuten uit de
Xs4all-hoek.
Toch is het de internetaanbieder onder KPN voor de wind gegaan: 230 mensen werken er nu, en de geel-zwarte provider heeft ruim 150.000 abonnees ''KPN wist met wie ze in zee gingen,'' zegt mede-oprichter Rop Gonggrijp nu, ''en dat ze niet veel konden veranderen. Daarom was KPN hoe dan ook een betere overnamekandidaat dan bedrijf X uit land Y. Eigenlijk hadden zij in het verleden meer een hekel aan óns dan wij aan hén. Toegegeven: ik moest zelf ook wel even slikken toen KPN in beeld kwam als optie.'' Xs4all bood als eerste in Nederland internettoegang aan particulieren aan, op een moment dat provider Nlnet, dat eerder was begonnen met internetdiensten aan bedrijven, volhield dat er geen markt was voor particulieren. Misschien begon de geschiedenis van Xs4all al wel in 1981 in Wormer, waar Rop Gonggrijp opgroeide. ''Mijn vader werkte voor De Telegraaf en kreeg van zijn werk een computer met modem. Daar ben ik toen een beetje mee gaan rondbellen. Op internet, of eigenlijk de voorloper daarvan, waren alleen maar BBS'en, Bulletin Boards Systems (digitale prikborden). Je had in principe alleen maar toegang via universiteiten en bedrijven. Op zo'n BBS wisselden we inloggegevens uit van studenten die met de studie gekapt waren maar nog wel een werkend account hadden. Daarmee konden wij dan inbellen.'' ''Er was niet gek veel te zien toen; we hebben het nu over 1983. Maar het was gewoon leuk om te doen. Bij bedrijven inbreken en hun systemen bekijken. Gewoon voor de leut.'' Op zijn twintigste verhuisde Gonggrijp met wat vrienden naar Amsterdam en kwam in aanraking met andere hackers en techneuten. ''Ik liep rond met de gedachte een hackersblad in eigen beheer uit te geven en dat heb ik gedaan. In '89 verscheen het eerste nummer van Hacktic. Gonggrijp leerde Felipe Rodriquez en Paul Jongsma kennen. Ze deelden dezelfde nieuwsgierigheid en interesse en verenigden zich in Hacktic Network. Via een kennis bij de Universiteit van Amsterdam, Matthew Lewis, regelden ze een internetverbinding waarmee ze nieuwsgroepen, discussieforums op internet, konden lezen en anderen toegang tot internet konden aanbieden. Jongsma: ''Met die verbinding kon je inbellen naar een computer. Die stuurde jou de nieuwsgroepberichten en mails die verzameld waren. Je was dus niet interactief op internet bezig.'' 'Dat kon toen al wel, daarvoor hadden we een paar andere accounts en die gebruikten we regelmatig. Op een avond waren Felipe en ik aan het experimenteren. We probeerden bestanden te kopiëren van de UvA-machine naar onszelf. Lewis kwam daar de volgende dag achter en was hevig verontwaardigd. Hij was gastheer, en wij zijn gasten. Zo hadden we ons niet gedragen. Het gevolg was dat we de interactieve accounts direct kwijt waren.'' ''We wilden onmiddellijk internet weer op,'' zegt Gonggrijp. ''En als wíj internet op wilden, moesten er vast nog meer mensen zijn die die behoefte ook hadden. Ik zag heel duidelijk voor me dat internet belangrijk zou gaan worden. Felipe en Paul zagen dat ook.'' In november 1992 lag het plan voor Xs4all op tafel. Rodriquez, Gonggrijp en Jongsma kochten de benodigde server en andere apparatuur. Ze benaderden Cor Bosman, een expert op het gebied van de programmeertaal voor servers, Unix. Die loste de laatste technische problemen snel op en werd daarmee de vierde oprichter. Op 1 mei 1993 was Xs4all klaar voor de opening op 1 mei 1993. ''We hoopten op vijf-, zeshonderd abonnees in het eerste jaar,'' zegt Gonggrijp. ''Daarmee zouden we de kosten dekken.'' |
Ze betrokken een pand aan de Prins Hendrikkade in Amsterdam. ''Het was
echt een bouwval,'' zegt Gonggrijp. Bosman: ''We hadden toen nog
helemaal niets. We hadden niet eens sloten op de deuren, dus sliepen we
bij de apparatuur. Op een nacht hoorden we wat gerommel. We gingen
kijken wat er aan de hand was. Er stond een PTT-tentje op de stoep
waarin iemand naar de kabels en lijnen aan het graven was. Wat bleek: er
waren wat kabels verkeerd gemonteerd. Dat wil zeggen dat verkeerde
lijnen bij ons binnenkwamen, de lijnen van de overburen.''
''Geen reden tot paniek, maar onze overbuurman was het Marine Etablissement! Het enige dat zij wisten, was dat hun kabels naar een stelletje krakers met computers leidden die opereerden onder de naam Hacktic Network! Overtuig ze dan maar eens dat het een foutje van de PTT was. Iemand heeft ze weten te overtuigen dat het echt toeval moest zijn. Anders hadden we zó in de bak gezeten.'' Een dag na de opening had Xs4all al zeshonderd abonnees, het aantal dat pas na een jaar werd verwacht. Dit onverwachte succes zorgde ervoor dat de organisatie meteen moest worden aangepast. Rodriquez werd aangesteld als directeur, van een bedrijf met flinke groeikrampen. ''Op een gegeven moment, rond juni 1994, werd duidelijk dat we met verlies draaiden,'' zegt hij. ''Toen ik directeur werd, heb ik als eerste daad de prijzen verhoogd. De tweede beslissing was om de naam te veranderen van Hacktic in Xs4all. Hacktic deed te veel aan hackers denken en niet alle klanten wilden daarmee geassocieerd worden.'' Vrij kort na Rodriquez' aanstelling nam Paul Jongsma ontslag. Jongsma: ''De eindeloze groei van het aantal klanten zorgde voor problemen. Als het maandelijkse bedrag dat je nodig hebt om de huur te betalen, niet meer binnenkomt, moet er wat gebeuren. Mijn vertrek bij Xs4all was bijzonder emotioneel. De latere verkoop aan KPN en de enorme financiële belangen die daar hebben meegespeeld, werpen daar een donkere schaduw over, dat wel. Mij heeft Xs4all alleen maar geld gekost.'' Volgens Gonggrijp was 'chaos niet Pauls ding'. Xs4all was nog relatief klein en dus waren alle betrokkenen vrienden. Dat heeft nooit tot grote ruzie geleid, zeggen Bosman en Gonggrijp. Rodriquez; ''Ja, natuurlijk kan dat wrijvingen geven, maar het kan ook heel prettig zijn. Goede vrienden vertellen je de waarheid, ook als die waarheid niet mooi is, en dat is in een bedrijf juist heel nuttig. Een aantal vriendschappen is stukgelopen door het werk, dat is jammer, maar blijkbaar waren de vriendschappen niet sterk genoeg.'' 'Ik denk dat de persoonlijke financiële onzekerheid voor hem de doorslag gaf,'' zegt Rodriquez. ''Paul is van nature niet iemand die makkelijk financiële risico's neemt. Ik vind het nog steeds jammer dat hij is vertrokken, we waren erg goede vrienden. Elk startend bedrijf zorgt voor een zekere mate van stress en daar moet je tegen kunnen. Paul had niet hetzelfde vertrouwen als ik en anderen. Ik heb geen idee hoeveel spaargeld Paul in Xs4all heeft gestopt. Ik had dat uiteraard graag met hem persoonlijk besproken en opgelost.'' In 1997 verliet ook Gongrijp Xs4all, Rodriquez volgde een paar maanden later. Nog voor zijn vertrek werd gezocht naar een partij die de internetaanbieder kon overnemen. Rodriquez: ''Het was belangrijk een partner te vinden. Ons interne management was zwak en ik had zelf niet het inzicht daar verandering in te brengen.'' Ook voorzag Xs4all hoge investeringen met de komst van supersnel internet. ''Breedband-internet was in aantocht. We voelden dat we de boot gingen missen. We hebben een tiental bedrijven benaderd waarvan we verwachtten dat ze een sterke positie in breedband zouden kunnen bereiken,'' zegt Rodriquez. ''Uiteindelijk was KPN de enige partij die Xs4all als bedrijf snapte, de cultuur begreep en een visie had op de toekomst van Xs4all.'' De overname maakte van de overgebleven oprichters in één klap miljonairs. De klanten waren echter niet gerust op de nieuwe toekomst onder KPN. Ze hadden veelal vanwege de rebelsheid, het stoere imago en de principes die de provider erop nahield, bewust gekozen voor Xs4all. De bedrijfsnaam op zich was al een geuzennaam, die een heel eigen slag klanten trok. De uitverkoop aan de logge staatsmonopolist werd als verraad beschouwd. Toch heeft KPN Xs4all tot nu toe gekoesterd als aanbieder voor de 'zware' en op technische snufjes beluste internetgebruiker. ''Mensen waren heel sceptisch,'' zegt Cor Bosman. ''Maar we hebben denk ik wel bewezen dat er aan het karakter van Xs4all niet veel veranderd is. Als we het niet hadden verkocht, weet ik niet hoelang we het hoofd nog boven water hadden kunnen houden.'' Verschenen in Het Parool, 3-5-2003 |